De vrouw des huizes(1) spoelt onze borden af. "Ja, neem die twee, dat zijn mijn favoriete schaaltjes," wijst ze de jongen die voor de glaskast staat. Samen met haar man(2) woont de vrouw in het grootste - nog bewoonde - grachtenpand van Amsterdam, de 'De Drie Heuvelen’. Ze is de kleindochter van de laatste eigenaren(3), een architect en zijn vrouw die danser- en kunstenares was. Daarvoor was het pand in bezit van een koopman, brandewijnbrander, reders ter walvisvaart en ook een directeur van de Nederlansche Bank heeft er gewoond.

Omdat het nog vroeg is, word ik rondgeleid door het immense huis. We komen door een voorkamer, midden- en tuinkamer. Er zijn grote schilderijen en er galoppeert een paard in brons. In de gang loopt het marmer van de vloer door op de muren. We nemen een trap naar boven en het lijkt alsof hoe verder we in dit huis komen, hoe hoger de muren worden. Hoe verder weg alles erbuiten. In het midden van de woonkamer staat een enorme vleugel kleintjes in de ruimte en de zestig klapstoelen die er voor deze avond zijn neergezet, passen er met gemak. De laatste dingen worden doorgesproken, dan is het half negen. De deur gaat open, we nemen onze plaatsen in. De DJ(4) draait, de twee kommetjes staan met zoutjes op tafel en de gastvrouw droogt het laatste bord. De gasten praten met gepast volume, tot we - op een teken - allemaal achter elkaar langs de klok die negen keer slaat, de trappen oplopen. We zoeken een plek. De klapstoelen kraken geweldig, maar sterven met het laatste geroezemoes weg. Het gaat beginnen.

De avond

We zien een zon in de vroegte opkomen boven zee. "Op deze plek is ooit een stad verzwolgen," vertelt de kunstenaar(5) bij zijn video 'The City in the Sea'. "De kerktoren heeft nog 100 jaar boven het water uitgestoken, af en worden er nog theelepeltjes gevonden." Al starend probeer ik iets te ontwaren, maar niets doet zich aan. Er zijn alleen meeuwen die bezwerende cirkels maken boven het water en de nevel van de ochtend die steeds dikker wordt. Uiteindelijk is de nevel zo dik, dat het de lijn tussen horizon en water helemaal wegvaagt en ons zicht ontneemt.  

'The Domesticated Museum'(6) is een video over kunstwerken die na een show onverkocht terugkeren naar het atelier van de makers. Een geïnterviewde kunstenaar vertelt hoe een van zijn werken - een gigantische witte en zwarte zuil -  bij terugkeer in het atelier, weer gewoon materiaal werd. Hij liet het reincarneren in zijn keuken tot kast en een paar planken. Daarop staan nu, somt hij op: "…the pastamaker, mushrooms, sardines, oval plates that are not mine…"

We willen het kunstwerk graag in z’n nieuwe gedaante zien, vertellen we de makers even later over Skype. Maar, leggen zij uit, dat kunnen ze niet toelaten, want het verhaal is prachtig, maar de werkelijkheid saai. Liever laten ze daarom onze hoofden eigen voorstellingen ervan maken. Ondertussen doet een groot zwart vlak op de achtergrond verdacht bekend aan.

'dit is het hoofdhuis

in een goed hoofdhuis hangen zware deuren'

sluit de dichter(7) aan. Hij koos gedichten die iets met huizen en tuinen te maken hebben.

'hoe scherp het wildgras met de pluimen

tot de heupen opkomt in het voorjaar

hoe de wind kruinen blaast in het goudblond veld'

In een graslandschap op Paaseiland ligt een gigantisch omgevallen stenen beeld. Het is zó groot en ligt er zó massief, dat het een berg lijkt. 'The Quarry'(8) is een 16 mm film, waarin we vijf minuten van een afstandje naar hetzelfde landschap kijken. Behalve de wolken die overdrijven en waaiende bloemen, verandert er niets. Vijf minuten lang gaan mijn gedachten over de afmetingen van het stenen beeld en hoe lang het daar al moet liggen. Met de duur van het kijken, begint langzaam de massiviteit van het beeld in te zinken, tot de video ineens is afgelopen en iemand "pauze!" roept.

PAUZE

Terug op onze stoelen maken we contact met iemand(9) op het Boekenbal, maar meer dan een blop pixels en geluid, kunnen we van die iemand en het Boekenbal niet maken. 

Achter de piano neemt een vrouw(10) ons met een klein liedje mee naar een grote Italiaanse familie aan een lange tafel in een tuin. Er is wijn en pesto, gezeefd licht, een Carlo en een Sergio komen voor mij tot leven met snorretjes en goede schoenen. Maar tegen het einde zet de vrouw ons terug in de kamer. It means so much to me to be with my Italian family zingt ze I have just made up. Terug aan de Herengracht.

Een man(11) in traditioneel jachtkostuum vertelt over zijn project 'Hourvari'. Hij bestudeert de jacht en vooral de melodieën die bij de verschillende gebeurtenissen tijdens het jagen, door de blazers worden gespeeld. Zo klinkt het loslaten van de honden anders dan de verandering van boslandschap naar water. We bekijken het slotritueel. De honden mogen hun buit verscheuren, waarbij de jagers alle losse melodieën van die dag achter elkaar spelen als een grote muzikale kaart van het landschap.   

Als een malle speelt een violist(12) voor ons de 'Mephisto Waltz', het moeilijkste stuk voor op de viool. In het bijbehorende verhaal glipt Mephisto een bruiloft binnen om met zijn muziek te hypnotiseren, net zo lang tot de bruid haar eigen bruiloft verlaat. Razend gaat de strijkstok, razend gaan de vingers, razend het chaotische stuk. We volgen allen in opperste concentratie. Ineens is het klaar. De violist pakt de bladmuziek waar hij nooit naar gekeken heeft en verdwijnt door dezelfde deur als waardoor hij binnen kwam.

De avond is weer terug bij het begin. In de digitale animatie 'Sunset and Sunrise in RGB'(13) draait knalgele zon vanuit de linkeronderhoek het beeld in om rechts weer onder te gaan. In de halve cirkel die het maakt, wordt de verandering van nacht naar dag naar nacht, in verschillende knalkleuren aangegeven. Denkbeeldig blijft de zon buiten de projectie doordraaien. Tegen het einde komt ze niet meer op, het beeld blijft donkerblauw. Het is nacht.

Einde

Het canon klapstoelen zwelt weer aan, we staan op. Tijdens het napraten kijk ik, als uit een lange slaap, voor het eerst naar buiten. Een man grist zijn gordijnen dicht en in een ander raam vindt een omhelzing plaats. Zo ziet de overkant er dus uit vanuit een grachtenpand. In het vervolg als ik over de grachten fiets, is er een huis waar ik naar binnen kan gaan. Gelukkig blijven er nog genoeg deuren gesloten.

 

1 Jorien van Santen

2 Witho Worms

3 Piet Zanstra en Margot Zanstra- van Wilgenburg

4 Mark Reijmers

5 Misha de Ridder

6 van Gregory Buchert

7 Martijn den Ouden

8 van Ben Russel

9 Hanna Bervoets

10 Janne Schra

11 Eric Giraudet de Boudemange

12 Joan Berkhemer

13 van Vera Tan Hoveling